Synteza tradycji i nowoczesności Gülena oraz religia i nauka
Yuksel A. Aslandogan, Muhammed Cetin
Podstawową cechą filozofii edukacyjnej Gülena było udane sformułowanie środkowej drogi w obecności radykalnego podejścia do wielu problemów społecznych. Był świadkiem racjonalizmu pozbawionego duchowości, który skupiał się wyłącznie na interesie własnym. Drugą skrajnością było ślepe trzymanie się tradycji. Jego środkową drogą w tym kontekście było podkreślenie konieczności rozsądnego rozumowania każdego człowieka, jednocześnie promując wartości duchowe jako przewodnik dla intelektu. Między egocentrycznym indywidualizmem a kolektywizmem zdefiniował środek, który wpajał poczucie odpowiedzialności społecznej, która nie zaniedbuje ani nie neguje indywidualnych praw. Promował służenie swojej społeczności jako odpowiedzialność za bycie człowiekiem i zachowanie miłe dla Stwórcy. Jednocześnie określił indywidualne prawa jako niezbywalne dla większego dobra bez zgody jednostki. (1)
Ale być może najważniejszą syntezą, jaką Gülen zdołał osiągnąć w teorii i praktyce, była jego propozycja harmonii nauki i religii, rozumu i wiary. Pogląd na naukę i religię jako kategorycznie
sprzeczny lub przeciwny sobie nawzajem, dla niego, jest płytki: ci, którzy tak postrzegają religię i naukę, nie są świadomi ducha zarówno religii, jak i rozumu (2).
W ostatnich stuleciach konflikt religijno-naukowy zajmował wiele środowisk intelektualnych. Ruchy oświeceniowe rozpoczynające się w XVIII wieku postrzegały istoty ludzkie jedynie jako umysł. Następnie ruchy pozytywistyczne i materialistyczne postrzegały je jedynie jako materialne lub cielesne. W rezultacie kryzysy duchowe następowały jeden po drugim. Nie będzie przesadą stwierdzenie, że te kryzysy i brak duchowej satysfakcji były głównymi czynnikami konfliktu interesów, który ogarnął ostatnie dwa stulecia i osiągnął szczyt w dwóch wojnach światowych. (3)
W dyskursie Gülena nauka i wiara są nie tylko kompatybilne, ale i komplementarne. Gülen widział światopogląd oparty na wierze jako wszechstronną i zdrową narrację2, która mogłaby wspierać i nadawać sens nauce.
Najlepsza wiedza, jaką można zdobyć w szkole, musi umożliwiać uczniom łączenie wydarzeń w świecie zewnętrznym z ich wewnętrznymi doświadczeniami. (4)
Religia zachęca do poznawania siebie i wszechświata, zapewniając jednocześnie ogólne ramy i źródło inspiracji i kierunku „w celu uporządkowania życia indywidualnego i zbiorowego, abyśmy mogli osiągnąć prawdziwe szczęście tutaj iw życiu ostatecznym” (5). Chociaż byłoby daremne oczekiwanie, że teksty religijne wyszczególnią wynalazki naukowe, równie ignoranckie byłoby odrzucenie możliwości, że tekst może wskazywać na nowe wynalazki, technologie i spostrzeżenia. (6)
Tylko miłość do prawdy, definiowana jako zbliżająca się egzystencja nie dla materialnej korzyści lub światowego zysku, lecz obserwowanie i rozpoznawanie jej w rzeczywistości, nadaje prawdziwy kierunek badaniom naukowym. Ci z taką miłością osiągną swój cel; ci, którzy nie mają takiej miłości, którzy kierują się ziemską pasją, materialnymi aspiracjami, uprzedzeniami ideologicznymi i fanatyzmem, albo zawiodą, albo zmienią naukę w śmiertelną broń, którą można wykorzystać przeciwko temu, co najlepsze dla ludzkości. (7)
Gülen odrzucił także pogląd na religię jako ślepą wiarę. Koran z pewnością nie prosił swoich czytelników o zaakceptowanie spraw wiary bez użycia rozumu i intelektualnej analizy. Przeciwnie, krytykował tych, którzy nie wykorzystali swojego rozumu i zbadali i przeanalizowali obserwowalny wszechświat. Uznając istotną rolę rozumu, Gülen wskazał również na jego ograniczenia: logiczne rozumowanie potrzebne pomieszczenia i informacje. Nieprawidłowe przesłanki lub informacje nieuchronnie doprowadziłyby do błędnych wniosków. Poza tym sam mechanizm wnioskowania był podatny na błędy zwane błędami logicznymi. Biorąc pod uwagę te ograniczenia, byłoby ignorantem odrzucanie twierdzeń religijnych jako sprzecznych z nauką i rozumem bez rozważenia możliwości pojednania. Stąd z punktu widzenia Gülena rzekomy antagonizm między rozumem a wiarą był w rzeczywistości konfliktem między ślepą wiarą a niedostatecznym rozumem.
Drugi rodzaj postrzeganego konfliktu miał charakter faktyczny. Niektóre twierdzenia w źródłach religijnych były postrzegane jako sprzeczne z odkryciami naukowymi i vice versa. Gülen (8) zajmował się tego rodzaju postrzeganym konfliktem, analizując i badając przykłady takich konfliktów i pokazując, że każdy przypadek można wytłumaczyć luką w naukowym wyjaśnieniu lub błędną interpretacją źródła religijnego. Bardziej systematycznie twierdził, że postrzegane konflikty faktyczne między nauką a źródłami religijnymi byłyby nieuchronnie wynikiem jednej z następujących przyczyn:
1. Luka w wyjaśnieniach naukowych, takich jak niepewne dane lub nadmierna generalizacja, lub mieszanie osobistych opinii z twardymi faktami naukowymi.
2. Nieautentyczne lub słabe źródła religijne lub luka w naszym rozumieniu źródeł religijnych, taka jak błędna interpretacja, brak całościowego zrozumienia lub wymieszanie osobistej opinii z autentycznym objawieniem.
3. Dążenie do nienaukowego programu pod przykrywką nauki.
4. Dążenie do niereligijnego programu pod przykrywką religii.
3/01/2022